تخته رسم
صفحه ای است مستطیل شکل ، به ابعاد ۷۰×۱۰۰ سانتی متر از انواع چوبهای صنعتی که کناره سمت چپ آن سر تا سر از یک تکه چوب ساخته شده است. در حال حاضر تخته رسمهایی که برای استفاده دانش آموزان ساخته می شود ، در ابعاد تقریبی ۷۰×۵۰ سانتی متر و از چوب های صنعتی مانند نئوپان که هردو سطح آن باروکش چوب پوشیده شده یا ، چوبهای چند لایه که اطراف آن رهواری از چوب سخت چسبانیده شده تا هم ضخامت چوب نئوپان یا چند لایی را بپوشاند و هم حرکت خط کش تی روی آن به آسانی انجام شود. معمولاً ، دو پایه سراسری در جهت عرض آن چسبانیده شده است که به تخته رسم شیبی مناسب می دهد تا کار ترسیم بر روی آن ، انجام گیرد.

میز نقشه کشی
میزی است با رویه کاملاً صاف ، نرم و مسطح با پایه های فلزی (بندرت چوبی) به ابعاد ۸۰×۱۲۰ سانتی متر و یا ۱۲۰×۱۸۰

نکته ۱ :
ارتفاع میز ، متغیر و قابل تنظیم است و رویه آن نیز تحت هر زاویه و شیبی قابل تنظیم می باشد.

چند نکته درباره محاظت و نگهداری از تخته رسم و میز نقشه کشی
۱ – هرگز چیزهای سخت و نوک تیز را نباید روی میز و تخته رسم کشید.

۲ – از بریدن هر نوع کاغذ ، مقوا و نظایر آن تیغ یا کاتر ، بر روی نیز نقشه کشی و یا تخته رسم خودداری کنید.

۳ – از وارد آمدن هر نوع ضربه ای به لبه های میز و تخته رسم جلوگیری کنید.

۴ – برای محافظت بیشتر از آنها ، بهتر است رویه آنها را با پلاستیک سفید بپوشانید و هر بار قبل از استفاده رویه آنها را با دستمال تمیز و نمدار پاک کنید.

خط کش تی

وسیله ای است که برای ترسیم خطوط افقی به کار برده می شود.

نکته ۱ :
معمولاً خط کش های تی در دو نمونه ساخته می شوند :
یکی خط کش با سر ثابت که فقط برای رسم خطوط افقی قابل استفاده است. دیگر ، خط کش با سر متحرک که تحت هر زاویه ای قابل تنظیم است و می توان به وسیله آن خطوط با زاویه دلخواه تنظیم نمود.

نکاتی درباره محافظت از خط کشی تی :
۱ – خط کش تی باید دارای جلد مخصوص باشد تا پس از اتمام کار ، در آن قرار داده شود.

۲ – در صورتی که از تی استفاده نمی شود ، باید آن را روی دیوار به نحوی که سر آن به سمت پایین باشد آویزان نمود تا از کج شدن احتمالی آن جلوگیری شود.

۳ – ازتی نباید برای برش کاغذ یا مقوا و مثال آن استفاده کرد. چون امکان دارد وسایل برنده مثل کاتر و امثال آن به لبه خط کش تی صدمه برساند.
ابزار و تجهیزات برای ترسیم فنی

گونیاها

برای کشیدن خطوط قائم و کلیه خطوطی که دارای زاویه ای مشخص (ضریبی از عدد ۱۵) باشند ، از گونیا استفاده می شود.

گونیا بر دو نوع است :

الف – گونیای ثابت
ب – گونیای متغیر
نکته ۱ :
دو نوع گونیای ثابت وجود دارد‌: یکی با زاویه های ۴۵و۴۵ درجه که به گونیای ۴۵ درجه معروف است و دیگری گونیای ۶۰و۳۰ درجه.

نکته ۲ :
گونیای متغیر ، یک گونیای ۴۵ و یا ۳۰ است که در یکی از زوایای ۴۵ یا ۳۰ درجه آن لولا نصب شده و می توان زوایای مختلف را با آن ترسیم نمود.

دستگاه ترسیم خطوط یادرافتینگ (Draughting machine)
درافتینگ ، وسیله ای است که به جای خط کش تی و گونیا به کار می رود و به وسیله آن می توان کلیه خطوط را تحت هر زاویه ای براحتی و با دقت بالا رسم نمود. این وسیله مکانیکی بر روی هر میز کاری قابل نصب می باشد.

اشل :

خط کشی است مدرج ، معمولاً با تیغه مثلث (فرمهای دیگری وجود دارد) دارای ۶ لبه که روی هر لبه آن یک مقیاس بسیار دقیق مدرج شده است. جنس اشل ، پلاستیک فشرده به رنگ سفید می باشد.

محافظت و نگهداری شل :
از اشل به هیچ وجه نباید برای خط کشی و یا برش کاغذ استفاده کرد. بلکه منحصراً مختص اندازه گیری و اندازه گیری است و باید پس از پایان کار در جلد مخصوص خود قرار داده شود.
 

انواع مدادها :

مداد ، وسیله ساده ای است که برای نوشتن و کارهای شبیه به آن بکار می رود. در کارهای طراحی ، نقشه کشی و کارهای گرافیک از انواع مدادها بر حسب ضرورت برای کارهای اولیه استفاده می شود.

نکته ۱ :
برای رسم خطوط افقی مداد باید با صفحه کاغذ زاویه ۶۰ درجه بسازد.

به طور کلی مدادها به سه گروه تقسیم می شوند : گروه اول مدادهای سخت یا Hard که با حرف H مشخص شده اند. هر چه شماره H بالاتر باشد ، سختی مواد بیشتر و کم رنگتر است.

گروه دوم مدادهای سیاه یا Blak می باشند که با حرف B مشخص شده اند. هر چه شماره B بیشتر باشد ، مغز مداد نرمتر و رنگ آن سیاه تر (پررنگ تر) است. این مدادها بیشتر در کارهای طراحی هنری کاربرد دارند.

بجز دو گروه B,H دو نوع مداد نیز برای کارهای عمومی مانند نوشتن و نظایر آن کاربرد دارند ، که با حرف HB,F مشخص شده اند. این دو مداد دارای کیفیتی متوسط می باشند چون تا حدودی سختی H و رنگ B را یکجا دارند.
 

مداد اتود :

قلمی است فلزی یا پلاستیک سخت که می توان در آن انواع مغز مداد با ضخامتهای متفاوت را قرار داد و به جای مداد به کاربرد. کار با مداد اتود بسیار راحت تر و با صرفه و تمیز است.

استفاده صحیح از مداد اتود ، آن هست که هنگام نوشتن یا خط کشیدن ، نباید به طور ثابت در دست نگه داشته شود بلکه باید هنگام کار به طور مداوم و آرام در دست چرخانده شود تا نوک آن در یک جهت ساییده و پهن نشود و نوشته و یا خط از کیفیت یکسان برخوردار باشد.

پرگار :
برای ترسیم دایره با شعاع های متفاوت ، از پرگار استفاده می شود.

نکته ۱ :
بازوهای پرگار باید بلند و مفصل دو بازو دارای پیچ کنترل باشد تا در موقع رسم دایره شعاع آن تغییر نکند.
 

قلم ها:

برای دستیابی به ترسیمات نهایی ، می توان هر کار ترسیمی را به دو مرحله تقسیم کرد :

مرحله اول :
کلیه ترسیمات به صورت مدادی انجام گیرد.

مرحله دوم :
ترسیمات مدادی ، بر روی کاغذ کالک و یا در صورت لزوم کاغذ سفید با قلم و مرکب صورت می گیرد.

قلم های راپید ، به صورت تکی یا در سدیهای چهارتایی ، هشت تایی و نه تایی وجود دارند.

به طور کلی قلمهای راپید در دو نمونه عرضه شده اند: یک نمونه آن برای کارهای کشیدنی (ترسیم) کاربرد دارند. نمونه دیگر آن ، علاوه بر کارهای خط کشی (ترسیم) ، برای کارهای نوشتنی (شابلن نویسی) مورد استفاده قرار می گیرند.

نکته ۱ :
هنگام ترسیم قلم راپید را باید به نحوی در دست بگیریم که زاویه قلم با خط افق از ۸۰ درجه کمتر نباشد. در غیر این صورت ، خط به صورت مقطع رسم می شود و اگر برای مدت زمان طولانی از قلم راپید به طور نادرست استفاده شود. نوک قلم در یک جهت ساییده شده ، کاغذ را پاره می کند.

شابلنها :

شابلن وسیله ای است که به وسیله آن می توان شکل ، مدل و یا حرف خاصی را به تعداد مورد نیاز به صورت یکسان و یک اندازه ترسیم نمود.

به طور کلی شابلنها را می توان به گروه های زیر تقسیم نمود:
گروه اول:
شابلن حروف و اعداد
گروه دوم :
شابلنهای معماری
گروه سوم :
شابلنهای سطح های هندسی منظم
گروه چهارم :
شابلنهای تأسیساتی – الکتریکی و استراکچر

پیستوله ها :
می توان گفت پیستوله ها نوعی شابلن هستند که برای ترسیم قوسها و منحنیهای مختلف بکار می روند.
 

نقاله :
از این ابزار ، برای اندازه گیری زاویه و یا رسم راویه با درجه مشخص استفاده می شود. نقاله ، نیمدایره ای است از جنس پلاستیک شفاف و بی رنگ به نام «پلاکسی گلاس» که بسیار دقیق به ۱۸۰ مدرج شده است و در دو جهت ، از صفر تا ۱۸۰ ( در جهت عقربه ساعت و در جهت خلاف آن) شماره گذاری گردیده که هر قسمت آن ، یک درجه را نشان می دهد. نمونه های دایره کامل آن که به ۳۶۰ تقسیم شده نیز وجود دارد.
 

کاغذهای نقشه کشی :
یکی از لوازم اصلی کار نقشه کشی و کارهای ترسیمی و طراحی ، کاغذ می باشد. نوع کاغذ در کارهای ترسیمی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
به طور کلی برای کارهای نقشه کشی و کارهای ترسیمی سه نوع کاغذ مورد استفاده قرار می گیرد. که عبارتند از :
الف – کاغذ پوستی
ب – کاغذهای کالک
ج – کاغذهای سفید

الف – کاغذ پوستی :
کاغذی است سفید و نسبتاً نازک که برای کارهای تمرینی و طرحهای اولیه از آن استفاده می شود. کاغذ پوستی خوب ، باید دارای خصوصیات زیر باشد:
۱ – رنگ آن سفید باشد.

۲ – نسبتاً نازک باشد به طوری که تصویر و خطوط ، به خوبی از پشت آن (زیر آن) دیده می شود.

۳ – سطح کاغذ به اندازه کافی زبر باشد که مداد به خوبی روی آن اثر بگذارد و در موقع پاک کردن اثر خط مداد روی آن باقی نماند.

ب – کاغذهای کالک :
نوعی کاغذ نرم ضد چربی است که به اندازه کافی نور از آن عبور می کند و برای کپی برداری و طرح برداشتن مناسب است و نسبت به میزان انتقال نور ، برای نسخه برداری با دستگاه چاپ و تکثیر اوزالید مورد استفاده قرار می گیرد.

نکته :
از خصوصیات این کاغذ این است که اشتباهات ترسیمی مرکبی ، با کشیدن تیغ ، براحتی از روی آن تراشیده می شود.
 

ج – کاغذ سفید :
کاغذهای سفید بدون خط که همه افراد کم و بیش با آن آشنا هستند و در اغلب کارها مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع این کاغذها از روی وزن آنها مشخص می گردند و به کاغذهای ۶۰٫۸۰٫۱۰۰٫۱۲۰ گرمی معروف می باشند. (این مقدار وزن مربوط به یک متر مربع کاغذ می باشد) به طور کلی ، هر چه وزن کاغذ بیشتر باشد آن کاغذ ضخیم تر و مقاومتر و سطح آن کاغذ برای کارهای ترسیمی مناسب تر است.

اندازه کاغذ :

کاغذهای استاندارد دارای ابعاد مشخص و ثابتی هستند.

بزرگترین اندازه کاغذهای نقشه کشی کاغذ A0 می باشد. ابعاد این کاغذ همان گونه که در جدول مشاهده می شود ۸۴۱۰۰×۱۱۸۹ می باشد. مساحت کاغذ A0 بریده نشده برابر یک متر مربع می باشد. اگر کاغذ A0 را ازجهت طول ، تا کنیم به دو کاغذ A1