۱- اگردر موقع ساختن ملات گچ گچکاری مقدار گچی را که در آب می ریزیم از حد معینی کمتر باشد(درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد )بطوریکه نتواند پس از انبساط حجم آب مصرف شده در ملات را پر کند؛ گچ پس از خشک شدن تقلیل حجم پیدا کرده و ترک می خورد.

۲- اگر کلفتی ملاتی را که روی دیوار می کشیم از ۷تا۸ سانتیمتر بیشتر باشد و آنرا در یک نوبت بکشیم لایه های رویی گچ در اثر مجاورت با هوا به سرعت خشک می شوند در حالی که هنوز لایه های درونی مرطوب هستند و اگر این لایه ها هم بخواهند خشک شوند یعنی آب آن ها تبخیر شود ناچارا باید راهی برای خروج بخار آب لایه های زیرین بوجود آید؛بنابراین گچ ترک می خورد.

۳- اگر در فصل سرما و درجات زیر صفر اقدام به گچکاری کنیم و آب ملات گچ قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ زده فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف می شود و پس از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر به انبساط خود ادامه نمی دهد در نتیجه در سطح گچکاری شده ترک خوردگی مشاهده می شود.

۴- حرکت نسبی اجزای مجاور سفت کاری ساختمان ، افت ملات در لایه های زیرین و گیرش سریع ملات از عواملی هستند که ترک خوردن سطح گچکاری را موجب می گردند.

۵- برخی ترکها در گچکاری بر اثر نشست های ساختمان بوجود می آید ، اگر این ترکها مربوط به ترک های نا متقارن با شد معمولا با زاویه ۴۵ درجه نسبت به افق ظاهر می شوند و اگر مربوط به نشست های متقارن باشند ، افقی اند

۶- در روی ستون‌های فلزی و یا بادبند‌ها و یا در محل قرار گرفتن لوله‌های دودکش در دیوارها معمولاً به علت انبساط و انقباض این اعضا ترک به‌وجود می‌آید که جهت پیشگیری از آن در دوره های آموزش گچکاری توصیه می‌شود روی تمام قسمت‌های فلزی و لوله بخاری‌ها با استفاده از توری مرغی قبل از گچ‌کاری پوشانده شود.

انواع ملات های گچکاری :

دوغاب در گچکاری : در گچکاری برای ساختن دوغاب , از همان روش ساخت ملات گچکاری استفاده می کنند. با این تفاوت که برای ساختن دوغاب از آب بیشتری استفاده می کنند تا ملات گچکاری به طور کامل روان و رقیق شود. این مخلوط یعنی دوغاب گچکاری را در عملیات درزگیری طاق ضربی به کار می بندند.

ملات در گچکاری : برای ساختن این نوع ملات ابتدا آب را در ظرفی ریخته سپس گرد گچ را به آب اضافه می کنیم و هم می زنیم. به این نوع ملات در گچکاری , گچ تیز یا گچ دستی هم می گویند. دلیل این نامگذاری این است که این ملات به سرعت سفت و سخت می شود. این ملات را برای مالیدن لایه ای از ملات روی دیوار و سقف ها و در مواردی از آن برای به هم متصل کردن قطعه های ساختمانی برای مثال چارچوب, آجر, سنگ و … استفاده می کنند.

ملات خاک و گچ در گچکاری : این نوع ملات از ترکیب کردن خاک رس با گچ ساخته می شود. این ملات را برای انددود کردن طاق های ضربی به کار مبرند. با افزودن خاک رس به این ملات دو مزیت را بدست می آوریم:

• کند گیر کردن ملات
• از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه کردن ملات

ملات ماسه و گچ در گچکاری : در مواقعی که به پرکردن نیاز داریم و خاک رس در دسترس نداریم ، می توانیم از ماسه برای این کار استفاده کنیم.

ملات گچ کشته در گچکاری : یکی از ملزومات اصلی برای درست ردن این ملات این است که گچ استفاده شده در این ملات خیلی نرم و ریز باشد. بنابراین با استفاده از الک, گچ را سوراخ های الک ریز رد می کنند و به آن به مقدار کافی آب می افزایند. سپس ملات گچ را آنقدر ورز می دهند تا گیرش خود را از دست دهد و در نهایت ملات کشته به دست آید. ملات گچ کشته در گچکاری برای پرداخت نهایی سطح های گچکاری شده و همچنین برای گچبری دیوار و سقف استفاده می شود. از آنجایی که بعد از سفت شدن, مقاومت فشاری این ملات بسیار کم است ، این ملات برای کارهای گچکاری ای مانند سفید کاری و اندود کردن مناسب نیست

انواع گچ و کاربرد آن در گچ کاری .

گچ و گچ‌کاری

تعریف:

گچ ، ماده‌ای است معدنی که در طبیعت به صورت سنگ گچ وجود دارد. سنگ گچ با فرمول شیمیایی سولفات کلسیم آبدار شناخته می‌شود و یکی از با ارزش‌ترین مواد ساختمانی به شمار می‌رود.

کاربردها:

گچ بر حسب نوع آن کاربردهای زیادی دارد و در صنعت ساختمان کاربرد اصلی آن اندود سطوح داخلی دیوارها و همچنین سقف ساختمان و ایجاد سطحی صاف جهت انجام نقاشی و یا سایر نماسازی‌های داخلی می‌باشد. همچنین جهت تولید قطعات پیش ساخته گچ و گچ بری داخلی ساختمان نیز کاربرد دارد. همچنین در اجرای سقف‌های طاق ضربی و یا تیغه چینی‌های داخلی به عنوان ملات چسباننده آجرها کاربرد دارد.

انواع گچ در گچکاری

گچ گیپسون: که از ترکیب گچ و افزودنی‌های چسبنده‌ای نظیر سریشم بدست می‌آید.

– گچ عاج : دارای دانه‌بندی بسیار نرم و میکرونیزه است.

– گچ مرمر: گچ بدون آب مولکولی است که با محلول مخلوط شده و مجددا پخته می‌شود و در مقابل رطوبت مقاوم است.

کاربردها:

معمولاً از گچ‌ها در صنعت ساختمان به عنوان اندود دیوارها و سقف استفاده می‌شود. معمولاً گچ خاکی جهت زیر کار (اندود اولیه) و گچ سفید به عنوان اندود نهایی (روی گچ و خاک) اجرا می‌شود. البته گچ دارای کاربردهای زیاد دیگری نظیر مصارف پزشکی ، مجسمه‌سازی ، تولید قطعات پیش‌ساخته جهت گچ‌بری ساختمان ، نصب ایزار گچی و گچ‌بری ، قالب‌سازی ، ساخت رنگ لعابی و … می‌باشد.

مزایا و معایب:

مزایا:

– زودگیر بودن ، که با توجه به این خاصیت می‌توان از گچ در طاق ضربی و ساخت تیغه‌های نازک که باید قبل از چیدن هر ردیف آجر ، ردیف قبلی سخت شده و در جای خود محکم شده باشد ، استفاده می‌شود.

– ازدیاد حجم به هنگام سخت شدن: این خاصیت گچ باعث پر شدن کلیه خلل و فرج شده و در نتیجه باعث جلوگیری از ترک خوردن لایه گچ و جلوگیری از لانه‌سازی حشرات در آن می‌شود.

– مقاومت در برابر آتش‌سوزی: گچ سخت شده مانند سنگ گچ دارای دو مولکول آب متبلور می‌باشد که اگر گچ در مقابل حرارت ناشی از آتش‌سوزی قرار گیرد این تبلور در برابر حرارت دوباره از گچ جدا شده و به صورت یک لایه از آب در مقابل آتش قرار می‌گیرد و به این ترتیب گچ می‌تواند ۲ تا ۳ ساعت در مقابل سرایت آتش به فضاهای دیگر مقاومت نماید.

– خاصیت آکوستیک بودن: گچ در مقابل ارتعاشات صوتی رفتار مطلوبی دارد. به صورتی که ۶۰ الی ۷۰ درصد این ارتعاشات را به خود جذب کرده و مانع از انعکاس آن می‌شود.

– خاصیت پلاستیک بودن: نتیجه این خاصیت شکل‌پذیری گچ به شکل‌ها و نقوش زیبا به وسیله هنر گچ‌بری است

– رنگ سفید گچ که باعث رنگ‌پذیری گچ به هر نوع رنگی می‌شود ضمن اینکه رنگ سفید ، رنگی آرامش‌بخش و زیباست .

– سخت شدن گچ: پودر گچ دارای ۵/۰ مولکول آب متبلور است که در مجاورت آب ۵/۱ مولکول دیگر آب جذب کرده و با ۲ مولکول آب متبلور سخت شده و به سنگ گچ تبدیل می‌شود که البته به سختی سنگ گچ اولیه نیست ولی این مقدار سختی برای استفاده‌هایی که از آن می‌شود ، کافی است.

– مقاومت گچ: گچ در مقابل نیروهای فشاری و کششی مقاوم بوده که برای استفاده در ساختمان کافی است.

– قیمت مناسب

– فراوانی و در دسترس بودن: گچ از لحاظ فراوانی در طبیعت در ردیف پنجم قرار دارد و تقریبا در تمام نقاط روی زمین به وفور پیدا می‌شود.

معایب:

– مقاوم نبودن در مقابل آب: گچ در مقابل آب و رطوبت بسیار ضعیف است. لایه های سفیدکاری گچ در مقابل رطوبت طبله کرده و به صورت جدا از هم در دیوار ظاهر می‌شوند و پس از آنکه رطوبت از بین رفت و محل خشک شد گچ طبله شده به حالت اولیه باز نمی‌گردد. به همین علت از بکار بردن گچ در مکان‌هایی که با آب در تماس است مانند سرویس‌های بهداشتی ، حمام و آشپزخانه و همچنین در مناطق مرطوب باید خودداری شود. البته می‌توان گچ‌های مقاوم در مقابل رطوبت نیز تولید نمود ، مانند گچ مرمر. همچنین جهت مقاومت گچ در مناطق مرطوب می‌توان از چند لایه رنگ روغن روی آن استفاده نمود. البته با این کار نمی‌توان گچ را به طور کامل در مقابل آب مقاوم نمود.

۲- ایجاد خوردگی در فلزات: گچ در مقابل فلزاتی مانند آهن ، سرب ، روی واکنش نشادن داده و تولید سولفات می‌کند و باعث خوردگی و زنگ زدگی فلز می‌شود.

اجزاء تشکیل دهنده:

• مشخصات فنی:
•  
• به طوری که از شواهد تاریخی مشخص می‌شود ، تاریخ پیدایش گچ به پیش از ساختن خشت و پختن آن به صورت آجر می‌رسد. از گچ در قدیمی‌ترین بناهای دنیا مثل اهرام ثلاثه مصر که سابقه نزدیک به ۴۵۰۰ ساله دارد ، استفاده شده است. همچنین در تخت جمشید نیز از گچ استفاده شده است. گچ ساختمانی از سنگ گچ یا سولفات کلسیم آبدار ساخته می‌شود. سنگ گچ بر دو نوع است: الف. سولفات کلسیم آبدار که به آن ژیپس می‌گویند ، ب. سولفات کلسیم بدون آب که به آن انیدریت می‌گویند. برای ساخت گچ ساختمانی معمولاً از سولفات کلسیم آبدار یا همان ژیپس استفاده می‌شود. در طبیعت سنگ گچ به صورت خام است که دارای چند مولکول آب تبلور می‌باشد. رنگ ژیپس به صورت طبیعی سفید بوده و ممکن است به خاطر ناخالصی‌های مواد آلی ، رس و اکسید آهن به رنگ‌های خاکستری ، خاکستری مایل به آبی ، صورتی یا زرد دیده شود. دارای وزن مخصوص ۲۳/۲ گرم سانتیمتر مکعب و سختی ۵/۱ تا ۲ می‌باشد. خلوص سنگ گچ بر مبنای درصد کانی ژیپس در آن تعریف می‌شود. طبق استاندارد ASTM حداقل خلوص لازم برای سنگ گچ در موارد صنعتی ۷۰ درصد ژیپس است. سنگ گچ را در دمای ۱۸۰ الی ۲۰۰ درجه سانتیگراد می‌پزند تا به گچ تبدیل شود. در طول زمان پخت ، سنگ گچ بخش اعظم آب تبلور خود را از دست می‌دهد و به گچ زنده تبدیل می‌شود. پس از حرارت دادن ، زمان نرم کردن گچ فرا می‌رسد که معمولاً به وسیله دستگاه‌های تمام اتوماتیک انجام می‌شود. درجه نرمی گچ تاثیر زیادی بر روی خواص آن دارد. مثلاً گچ عاج همان گچ معمولی است که بسیار نرم شده و میکرونیزه شده است. به طور کلی هرچه گچ نرم‌تر شود کیفیت آن بالاتر می‌رود و زمان گیرش آن سریع‌تر می‌شود. برای پخت سنگ گچ معمولاً از سه نوع کوره استفاده می‌شود:

1.      ۱٫کوره تنوری یا سنتی ، ۲. کوره تاوه‌ای ، ۳. کوره خفته گردان.

گچ از جمله مصالحی است که به علت خواص خود می‌تواند از اولین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده کردن حدود زمین می‌باشد تا استفاده به عنوان آژند (ماده‌ای خمیری شکل که میان مصالح بنایی را پر می‌کند و نقش پیوند دهنده دارد جهت تیغه چینی و ایجاد طاق ضربی) و یا اندود ( ماده‌ای خمیری شکل که با استفاده از دست یا ماله بر روی سفت‌کاری بنا کشیده می‌شود جهت آستر و سفید کاری) و آمود (روکاری یا روسازی بنا از جمله تزئینات گچ‌بری) به‌کار رود.

وزن مخصوص گچ برحسب ریزی و درشتی دانه‌های آن و همچنین لرزیده و نلرزیده آن متفاوت است و به طور کلی بین ۸۵/۰ تا ۴/۱ تن بر متر مکعب می‌باشد.

گچ اگر در مجاورت آهن ، روی ، سرب قرار گیرد با آن ترکیب شده و تولید سولفات می‌کند و در نتیجه موجب ضعیف شدن آن قطعه می‌شود. در ساختمان‌ها مخصوصا در ساختمان‌هایی که اسکلت آن فلزی بوده و سقف طاق ضربی می‌باشد باید حتما روی تمام قطعات فلزی که با گچ در تماس مستقیم هستند را قبل از گچ‌کاری با یک لایه رنگ روغن مخصوص که به آن ضد زنگ گویند پوشاند تا به این وسیله از فساد آهن جلوگیری شود. گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن کند و سخت شدن آن نیز باید زود به پایان برسد. گچ ساختمانی مرغوب آن است که شروع زمان گرفتن آن زودتر از ۸ دقیقه و بیشتر از ۲۵ دقیقه نباشد و پایان سخت شدنش زودتر از ۲۰ دقیقه و دیرتر از یک ساعت نباشد. اگر در یک ظرف مقداری آب بریزیم و روی آن به مقدار لازم گچ اضافه کنیم ، شروع زمان سخت شدن ملات گچ لحظه‌ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم ، بلافاصله جای خط پر نشود و پایان زمان سخت شدن از لحظه‌ای است که اگر روی ملات سخت شده‌ای را با انگشت ضربه بزنیم روی ملات در محلی که ضربه زده‌ایم آب ظاهر نشود. (مقدار این ضربه باید نیم گیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد). باید توجه داشته باشید که گچ سخت شده شکل پذیری خود را از دست می‌دهد و دیگر قابل مصرف نیست. خشک شدن گچ با توجه به گرمی و سردی هوا ممکن است از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. خشک شدن گچ زمانی پایان می‌یابد که رنگ آن کاملاً سفید شود. با افزودن بعضی مواد به ملات گچ یا ملات گچ و خاک می‌توان این ملات را زودگیر یا دیرگیر تر نمود. بعضی از این مواد به شرح ذیل است:

اگر ۲ درصد وزن گچ نمک به آن اضافه کنیم گچ را زودگیر کرده‌ایم که آغاز گرفتن پس از ۳ دقیقه است و اگر ۱۰ درصد وزن گچ به آن نمک اضافه کنیم آن را دیر گیرتر کرده‌ایم که آغاز گرفتن پس از ۱۲ دقیقه است و هرچه این مقدار بیشتر نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش به تعویق می‌افتد. سریش نیز گچ را کندگیر می‌کند. اگر به ملات گچ از ۱ درصد وزن آن سریشم اضافه کنیم آغاز گرفتن آن از ۵/۱۲ دقیه تا ۳۸ دقیقه با تاخیر می‌افتد. اگر به ملات گچ از ۱/۰ ال ۵/۰ درصد وزن گچ سریشم اضافه کنیم زمان آغاز سخت شدن آن از ۲۰ دقیقه تا ۲ ساعت به تاخیر می‌افتد. اگر به ملات گچ تا یک درصد وزن آن زاچ سفید اضافه کنیم زمان آغاز گرفتن آن تا ۵/۱۵ دقیقه به تاخیر می‌افتد ولی اگر مقدار زاچ سفید را اضافه کرده و آن را تا ۵ درصد برسانیم ملات گچ تندگیرتر شده و زمان آغاز گرفتن آن به ۷ دقیقه می‌رسد. تاثیر زاچ در عمل گیرش دقیقاً عکس نمک طعام است. کتیرا هم که برای مرمری کردن گچ مورد استفاده قرار می‌گرفت گچ را کندگیر می‌کند.

عوامل موثر بر مقاومت توده گچی:

– نوع گچ: نوع گچ و نحوه پختن آن بر مقاومت ملات موثر است

– درصد آب مصرفی: سخت شدن ملات گچ در مکان‌های نمناک تا چند ماه طول می‌کشد و در این صورت مدت مقاومت ملات گچ به‌تدریج افزایش می‌یابد. هرچه آب ملات گچ بیشتر باشد زمان گیرش آن افزایش یافته و مقاومت آن بسیار کم می‌شود. زیرا پس از تبخیر آب در توده گچی سوراخ و روزنه‌هایی اضافی ایجاد می‌شود.

– گرمای محیط: معمولا لایه‌های گچی مجاور با لوله‌های بخاری و شومینه پس از مدتی ترک می‌خورد. زیرا در اثر گرما به طور مداوم منبسط و منقبض شده و آب خود را به شدت از دست می‌دهد.

گچ پاششی: پاشیدن گچ به روش سنتی بر روی سطح کار ، دارای ضایعات فراوانی است و این امر باعث از بین رفتن محصول و افزایش هزینه اجرا می‌شود. اما گچ پاششی یا پلیمری دارای امتیازات خوبی در این زمینه می‌باشند. گچ پاششی از اضافه کردن پلیمرهای خاصی به گچ به‌دست می‌آید. از مزایای این گچ می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

– این گچ پس از پاشش توسط دستگاه همانند بتن سخت می‌شود.

– مقاومت در برابر رطوبت

– در مقابل حرارت دارای مقاومت بیشتری نسبت به گچ معمولی است.

– با استفاده از این گچ ، مرحله گچ و خاک در ساختمان حذف می‌شود.

– به علت این که این گچ از مواد افزودنی ویژه‌ای برخوردار است ، تا ضخامت ۱۰ سانتیمتر بر روی متریال‌های مختلف از جمله آجر و بتن قابل اجرا است. در صورتی که گچ معمولی در ضخامت‌های زیاد ترک می‌خورد.

– این گچ ستون‌های بتنی و فلزی را مستقیما پوشش می‌دهد در صورتی که گچ معمولی به علت جذب آب پایین بتن یا آهن چسبندگی کمی با این متریال‌ها ایجاد می‌کند و ناچار به استفاده از توری مرغی می‌باشیم.

– سرعت اجرای گچ پاششی نسبت به گچ عادی حدود ۵ برابر است (۲۰۰ متر مربع در روز) و مقاومت فشاری آن بیشتر از ۲ برار گچ عادی است.

– امکان استفاده در مناطق مرطوب

– در این روش پرت گچ به حداقل می‌رسد ولی ایراد عمده این نوع گچ که باعث عدم استقبال از آن شده هزینه بالای آن می‌باشد. گچ پاششی روی متریال‌های مختلف از جمله آجر ، بتن ، فوم ، سفال ، سیمان ، لیکا ، هبلکس و …. قابل اجرا است

روش گچ‌کاری با گچ پاششی بیشتر برای فضاهای بزرگ مقرون به صرفه می‌باشد. زمان گیرش گچ پاششی برای کارهای بزرگ و سطوح بیشتر در نظر گرفته شده و با افزودنی نگهدارنده آب (کلویید هیدروفیل) از خارج شدن سریع آب محتوی در گچ جلوگیری به عمل می‌آورد. گچ پاششی نیز دارای انواع مختلفی است. نظیر گچ پاششی معمولی ، گچ پاششی عایق کاری روی پشم ، سنگ و …

شرایط حمل و نگهداری کارگاهی:

گچ فله را باید بلافاصله مصرف کرد چون میل ترکیبی شدیدی با آب داشته و حتی با رطوبت هوا نیز ترکیب می‌شود. اما گچ‌های پاکتی و کیسه‌ای را در صورت رعایت برخی نکات می‌توان تا مدت یکسال نگهداری کرد. هرچند که توصیه می‌شود که از گچ تازه جهت گچ‌کاری استفاده شود زیرا با افزایش سن گچ ، کیفیت (قدرت چسبندگی) آن کاهش می‌یابد. کیسه‌های گچ می‌بایست حداکثر تا ده عدد روی هم در انبارهای دور از رطوبت نگهداری شود. همچنین از سطح زمین و دیوارهای اطراف حداقل ۱۰ الی ۲۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد. در هنگام حمل گچ نیز باید روی آنها را با کاور مناسب پوشاند تا از رسیدن رطوبت به آنها جلوگیری شود. بهتر است در کارگاه کیسه‌های گچ بر روی الوارهای چوبی که از زمین فاصله دارند چیده شود. گچ معمولاً در کیسه‌های ۴۰ کیلوگرمی به بازار عرضه می‌شود.