اجر چیست ؟ انواع آجر و کاربرد آن

آجر واژه بابلي است ,نام خشت نوشته هايي بوده است كه بر آنها فرمان ,منشور , قانون وجزاينها را مي نوشتند .سومري ها و بابليها ,براي ساختن خشت , پس از فرو نشستن سيلاب گل خميري را ازكنار رودخانه بدست مي آورند .

اجر چیست ؟ انواع آجر و کاربرد آن

پختن آجر بايد همزمان با پيدايش آتش , نخست دردشت هايي كه سنگ پيدا نمي شده اختراع شده باشد. نخستين بار ازگل پخته ديواره ها و كف اجاق ها , به آجر پزي پي بردند . پيشينه آجرپزي درخوزستان وميانرودانبين النهرين ) زودتر ازجاهاي ديگر ايران زمين است , در هندوستان تا شش هزار سال پيش مي رسد .

درايران , درجاهايي كه سنگ نبود , پختن و مصرف كردن آجر از زمان باستان معمول شده . در دوران ساسانيان , مصرف كردن آجر گسترش يافت . آجرهاي ساساني را نخست به كنده گي ۷ تا۸*۴۴*۴۴ س م مي ساختند . كف دالان مسجد جامع اصفهان با آجر هاي ساساني به روش نره فرش شده است , اين آجرها اززمان ساسانيان كه اينجا آتشكده بوه بجا مانده اند . آجرهاي بزرگ قدمگاه نيشابور هم از زمان ساسانيان بجا مانده اند زيرا آنجا آتشكده آذر برزين مهر بوده است .

ساختمانهاي بزرگ و زيباي آجري زيادي در ايران زمين زمان باستان بجامانده اند مانند :طاق كسري درميانرودان ( بين النهرين ) , پلهاي دختر كه براي آناهيتا ( ناپليد = بي گناه = معصومه ) ايزد آب يا ,بابك ( با = آب + بك = بغ = ايزد ) ساخته شده اند ,گنبد كاووس ,مسجدهاي بزرگ (بيشتر مسجدهاي جامع ) كه در زمان ساسانيان آتشكده بوده اند ونشانه هنر آجر كاري استادان ايراني هستند . شاهكار هنر آجر كاري مسجد جامع اصفهان وگنبد كاووس زيباتر از ساختمانهاي آجر ي ديگرند .

آجر سنگي ست ساخته گي ودگرگون كه ازپختن خشت بدست مي آيد . خشت خاك نمناك ياگلي است كه به آن شكل داده شده باشد , گل مخلوط همگن و ورزيده خاك و آب است . خاك را با ۱۵ تا ۲۵% وزنش آب ,‌در هم كرده ورز مي دهند تا تمام دانه هاي خاك نمناك شوند , يا به گرد خاك ۷ تا ۸% وزنش نم مي زنند . به گل با فشار كم و به خاك نمناك بافشار زياد شكل مي دهند .

قديمي ترين لوح آجري از دوران « سارگن » موسس امپراطوري « اكاد » مربوط به ۲۴۰۰ سال قبل از ميلاد مسيح مي باشد . بعداً از قالب زدن خشت و پختن آن به نام آجر در بناهاي كلده و بابل و آشور و ميان رودان بين دجله وفرات استفاده فراوان شده است .

ازميان بناهاي به جاي مانده ميتوان به برج بابل كه با آجر ساخته شده است اشاره كرد ونيز بناي چغازنبيل اثر ارزشمندي كه حدود ۱۲۵۰ سال قبل از ميلاد ساخته شده و درهفت تپه خوزستان واقع است . اين بناي عظيم درپنج اشكوب (طبقه ) است , طبقه هم سطح زمين به ابعاد ۱۰۵*۱۰۵ متر مي باشد . ارتفاع اين بنا به ۶۲ متر , باهر طبقه پس نشين به شكل پله پله كه به نام زيگفرات ناميده مي شده است ( دراينجابه معني ساختمان سر به فلك كشيده ميباشد واين كلمه سومري است ). اين بناي عظيم و تاريخي داراي دو طبقه زيرين, طبقه اول زيرين , ستايشگاه و طبقه دوم زيرين ,‌قبور بزرگان و پادشاهان ايلامي بوده است . در اين بنا , محل در بندها از آجر نوع لعابدار استفاده شده ضمنا آجر نوشته هايي در بين رج هاي آجركاري به كاررفته اين بنا كه دستورات و احكام بوده است كه تاامروز به يادگار مانده است .

به طور خلاصه ازآجر درمعماري قبل از اسلام وبخصوص دربناهاي بعداز اسلام تا به امروز بهره فراوان برده شده است . به جرات مي توان گفت , چه چيزسبب شده است كه بناهاي دوران باستان بمانند قبر امير اسماعيل ساماني در بخارا كه درسال ۲۸۵ هجري ساخته شده است . تا امروز اين چنين استوار و شكوفا ازتكنيك و هنرباقي بماند . مسلما نوع مرغوب آجر وشيوه اجراي اصولي , بخصوص پيوند و اتصالات قطعات آن با يكديگر از رموز پايداري آجر بوده است . اثري كه بسيار مورد توجه ايرانشناسان بزرگ و معماران جهان بوده و تاامروز براي جهانيان به يادگار مانده است .

به طوري كه اشاره شددرساختار ساختمان آجري بايستي از پيوند و اتصالات بسيار دقيق نهايت بهره برده شود تابنا كه درواقع سرمايه ملي است . آن چنان ساخته شود كه سال ها بدون تعمير و با عمر مفيد مورد استفاده جامعه واقع گردد .

مصارف آجرچیست

اولين پيام هاي تاريخي تمدن هاي گذشته به وسيله آجر براي ما به يادگار مانده است اين اسناد تاريخي اولين كتابخانه هاي تمدن بشري را تشكيل مي داده اند . به اعتقاد باستان شناسان اولين بار آجر در سرزمين بين النهرين تهيه شده است .به هر صورت بايد آجر پس از پيدايش آتش و و در نواحي كه معادن سنگ وجود نداشته اند اختراع شده باشد .

نمونه هاي زيبا وباعظمت كار برد آجر درمعماري ايران باستان نماينده پيشرفت درخشان ايرانيان درتوليد ومهندسي كاربرد اين مصالح است . در اين ميان مي توان از زيگورات جغازنبيل , ايوان مدائن , كاخ هاي فيروز‌آباد ولرستان درقبل از اسلام و همين طور مساجدجامع اصفهان ويزد , گنبدكاووس و ارگ تبريز مربوط به دوران بعد از اسلام نام برد .

رمز توانايي آجر درخلق شگف انگيز ترين ساختمان هاي تاريخ در نتاسبات آن نهفته است اين ابعاددر طي زمان متحول شده ودر حال حاضر باساختار وتوانايي بدن انسان هماهنگ شده است . ابعاد آجربه طريقي است كه به راحتي در يكديگر قفل وبست مي گردند . اين خاصيت , كيفيت هاي مهندسي بي شماري ازجمله درمحل اتصال دوديوار به يكديگر به وجود مي آورد آجرهابه كمك ملات به يكديگر متصل مي شوند وسطح يكنواختي را به وجود مي آورند . اين ابعاد متناسب باعث شده است كه اين مصالح به منظور اجراي دهانه هاي وسيع به صورت قوس وطاق وگنبد كه اززمان قبل از اساسانيان درايران رواج داشته است ,‌كار آيي منحصر به فردي داشته باشد .

خواص آجر باعث شده است كه به عنوان خواص پركننده ديوار و سقف ازجمله پرمصرف ترين مصالح باشد . زيبايي آجر و الگوي حاصل از آجر چيني باعث شده است كه به صورت نما درداخل وخارج بنا مورد استفاده قرار گيرد وهويت خاصي به ساختمان ببخشد . استفاده از آجر به عنوان فرش كف و پلكان , فارغ از مقاومت مطلوب آن ويژگي هاي اقليمي اين مصالح كويري را بيشتر به نمايش مي گذارد .

روش نوين امروزي , وسايل فني زياد و امكانات فراواني را به دست معماران داده است كه با وجود مدرن بودن , وسيله اي براي شكفتن روح حساس و زيبا شناس آنها مي باشد . البته تنها آجر وسيله شناخت اين زيبايي روحي نيست وعناصر بسياري نيز اين عمل را به خوبي انجام مي دهند ولي فرق بين آنها دراين است كه آجر قابليت ايفاي هر منظوري را دارد و باوجود گذشت قرون متمادي هنوز مدرن است . يك ساختمان آجري جزئي از طبيعت است وهم آوايي آن را نه تنها به هم نمي زند بلكه رنگ وفرم بديعي نيز به آن مي بخشد و بااين وجود هيچگاه كهنه نبوده و نيست وهمراه با زمان پيش مي رود . به هر حال يك ساختمان آجري همانند يك فرش دستباف , تركيب بديعي از سليقه هاي بي انتهاي معماران هنرمند است .

 


ارسال کننده :
تعداد بازدید : 2596 مرتبه
تاریخ انتشار: 1396/10/02
منبع : iran-sakht




  نظرات
بنری ثبت نشده است!